الیاف بشرساخته (مصنوعی) به الیافی گفته می‌شود که از فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی بر روی پلیمرهای سنتزی یا محصولات طبیعی همچون نفت خام تولید می‌شوند. این الیاف در انواع مختلف و با ویژگی‌های گوناگون در صنعت نساجی و تولید پارچه‌ها به کار می‌روند. در اینجا، به بررسی برخی از الیاف مصنوعی رایج و روش‌های تولید آنها می‌پردازیم.
انواع الیاف بشرساخته:
1. الیاف پلی‌آمید (نایلون)
الیاف پلی‌آمید، که بیشتر با نام نایلون شناخته می‌شود، دارای ویژگی‌های برجسته‌ای همچون مقاومت بالا در برابر سایش، کشش عالی، و الاستیسیته خوب هستند. همچنین این الیاف در برابر نور، رطوبت و تغییرات آب و هوایی مقاومند و شستشوی آنها آسان است. نخ‌های تولید شده از الیاف پلی‌آمید در لباس‌های ورزشی، لباس‌های شنا، جوراب‌های زنانه، و شلوارهای استرچ کاربرد دارند.
- ویژگی‌ها:
- مقاوم در برابر سایش
- کشش و الاستیسیته عالی
- قابل شستشو و سریع خشک می‌شوند
- ثبات ابعادی خوب در پارچه‌ها
2. الیاف پلی‌استر
پلی‌استر یکی از پرکاربردترین الیاف بشرساخته است که بیشتر به روش ذوب‌ریسی تولید می‌شود. این الیاف مقاومت خوبی در برابر نور خورشید و تغییرات آب و هوایی دارند و همچنین در برابر رطوبت و چروک شدن مقاوم هستند. پلی‌استر به دلیل ویژگی‌های خاص خود در تولید پارچه‌های مقاوم به چروک، پوشاک راحتی و حتی در ترکیب با پنبه و پشم برای بهبود کیفیت پارچه‌ها استفاده می‌شود.
- ویژگی‌ها:
- مقاوم در برابر نور خورشید و تغییرات آب و هوایی
- مقاوم در برابر چروک
- دارای ثبات ابعادی عالی
- معمولاً در ترکیب با پنبه و پشم برای تولید پوشاک استفاده می‌شود
3. الیاف اکریلیک
الیاف اکریلیک معمولاً از طریق فرآیندهای خشک‌ریسی و تر ریسی تولید می‌شوند. این الیاف حجیم، نرم و بادوام هستند و رسانایی گرمایی پایینی دارند. به دلیل حجم بالا و نرمی، این الیاف به طور گسترده در تولید لباس‌های بافتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اکریلیک به دلیل ویژگی‌های خاصش در پوشاک بافتنی، منسوجات خانگی و در صنایع مختلف مانند پتوها و فرش‌ها کاربرد دارد.
- ویژگی‌ها:
- حجیم و نرم
- مقاومت بالا در برابر سایش
- مناسب برای پوشاک بافتنی، منسوجات خانگی و صنعت
4. الیاف پلی‌پروپیلن
پلی‌پروپیلن یکی از سبک‌ترین الیاف بشرساخته است که به روش ذوب‌ریسی تولید می‌شود. این الیاف به طور عمده به صورت فیلامنتی در صنایع نساجی استفاده می‌شوند. پلی‌پروپیلن به دلیل داشتن چگالی کم و مقاومت در برابر مواد شیمیایی و اشعه UV، برای تولید منسوجات بی‌بافت، روکش‌ها و فیلتراسیون‌ها مناسب است. همچنین به دلیل سبکی، الیاف پلی‌پروپیلن می‌توانند پوشش‌های با لایه‌های گسترده‌تری نسبت به دیگر الیاف ایجاد کنند.
- ویژگی‌ها:
- چگالی کم و سبک
- مقاوم در برابر مواد شیمیایی و اشعه UV
- استفاده در منسوجات بی‌بافت و فیلتراسیون‌ها
روش‌های تولید الیاف بشرساخته
الیاف بشرساخته با استفاده از چندین روش مختلف تولید می‌شوند که بسته به نوع الیاف، هر یک از این روش‌ها انتخاب می‌شود:
1. خشک‌ریسی (Dry Spinning)
در این روش، محلول پلیمری از طریق پمپ و رشته‌ساز عبور کرده و سپس از تونل هوای گرم رد می‌شود. در این فرآیند، حلال از محلول تبخیر شده و الیاف باقی‌مانده تشکیل می‌شوند. این روش به دلیل دشواری‌هایی که دارد، معمولاً گران‌تر از سایر روش‌هاست.
2. تر‌ریسی (Wet Spinning)
در این فرآیند، مایع مخلوط حلال غیرقابل تبخیر و ماده اصلی الیاف از پمپ و همزن عبور کرده و سپس وارد رشته‌ساز می‌شود. بعد از آن، از استخر انعقاد عبور کرده و در نهایت با غلطک پیچیده می‌شود.
3. ذوب‌ریسی (Melt Spinning)
این روش برای تولید الیاف گرما نرم یا ترموپلاستیک مانند پلی‌استر و نایلون استفاده می‌شود. در این فرآیند، پلیمرها تا دمای مشخصی مذاب می‌شوند و سپس از رشته‌ساز عبور کرده و به شکل الیاف رشته‌ای در می‌آیند. این الیاف سپس کشیده می‌شوند تا به ظرافت و طول مورد نظر برسند.
نتیجه‌گیری:
الیاف بشرساخته به دلیل ویژگی‌های خاص خود در تولید نخ‌ها و پارچه‌های با کیفیت بالا کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند. از پلی‌آمید برای لباس‌های ورزشی گرفته تا پلی‌استر و اکریلیک برای تولید پوشاک راحتی و بافتنی‌ها، هر کدام از این الیاف در دنیای نساجی کاربردهای خاص خود را دارند. ترکیب این الیاف با الیاف طبیعی همچون پنبه و پشم، علاوه بر بهبود کیفیت، به تولید محصولاتی با ویژگی‌های مناسب مانند ثبات ابعادی، مقاومت در برابر سایش و شستشوی آسان کمک می‌کند.
