رنگ‌های راکتیو نوعی از رنگ‌ها هستند که به دلیل ساختار شیمیایی خاص خود، توانایی ایجاد پیوندهای کووالانسی با الیاف سلولزی مانند پنبه و ویسکوز را دارند. این ویژگی به رنگ پایداری و ثبات شستشویی بالایی می‌دهد. در ادامه، توضیح روش‌های آماده‌سازی و مراحل مختلف رنگرزی با این رنگ‌ها آمده است:
1. آماده‌سازی محلول رنگ راکتیو
- تشکیل خمیر: ابتدا رنگ را با مقدار کمی آب سرد مخلوط کرده تا به شکل خمیر درآید.
- رقیق کردن خمیر: خمیر به دست آمده با آب ۳۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد رقیق می‌شود.
- نکات مهم:
- به محلول یا خود رنگ نباید محلول قلیایی اضافه شود.
- رنگ راکتیو نباید جوشانده شود.
- محلول تهیه‌شده را می‌توان حداکثر تا ۴ ساعت نگهداری کرد.
2. روش‌های رنگرزی با رنگ‌های راکتیو
الف. روش رمق‌کشی (Batchwise)
این روش شامل مراحل زیر است:
- تهیه حمام رنگ:
- رنگ کاملاً در آب حل می‌شود.
- ماده حل‌کننده (مانند اوره) و الکترولیت (مانند نمک طعام) به حمام اضافه می‌شود.
- در این مرحله، رنگ فعال نیست و تنها جذب سطحی الیاف می‌شود.
- افزایش pH:
- ماده قلیایی اضافه می‌شود تا رنگ روی الیاف تثبیت شود.
- شستشو:
- رنگ‌های تثبیت‌نشده، قلیا و نمک اضافی شسته می‌شوند.
زیرشاخه‌های روش رمق‌کشی:
- رنگرزی رمق‌کشی رایج:
افزودن رنگ و الکترولیت در دمای پایین انجام می‌شود و سپس دما برای تثبیت افزایش می‌یابد. - رنگرزی در دمای ثابت:
دما از ابتدای فرآیند ثابت نگه داشته می‌شود. رنگ و قلیا در مراحل مختلف اضافه می‌شوند. - رنگرزی در دمای بالا:
فرآیند از دمای بالا شروع می‌شود. این روش برای کالاهای با بافت متراکم مناسب است. - رنگرزی تک‌مرحله‌ای:
رنگ، نمک و قلیا همزمان در ابتدای فرآیند اضافه می‌شوند. مناسب برای کاهش زمان فرآیند.
ب. روش نیمه‌پیوسته (Semi-Continuous)
- در این روش از نسبت حمام بسیار کم و دمای محیط استفاده می‌شود.
- پارچه رنگ‌شده در پلاستیک پیچیده می‌شود تا از واکنش قلیا با دی‌اکسیدکربن هوا جلوگیری شود.
- مزایا:
- کاهش مصرف آب و انرژی.
- افزایش تکرارپذیری و ثبات رنگی.
ج. روش پیوسته (Continuous)
- پارچه به‌صورت پهن و باز به رنگ آغشته می‌شود.
- مواد قلیایی در یک یا دو حمام اضافه می‌شوند.
- فرآیند تثبیت معمولاً با بخار یا گرمای خشک انجام می‌شود.
د. روش چاپ (Printing)
- در این روش، رنگ راکتیو در خمیر چاپ مخلوط می‌شود.
- مواد کمکی مانند اوره، قلیا و غلظت‌دهنده در خمیر استفاده می‌شود.
- تثبیت رنگ از طریق بخار جوی یا گرمای خشک انجام می‌شود.
3. عوامل کاهش راندمان رنگرزی با رنگ‌های راکتیو
- عدم جذب کامل رنگ توسط الیاف.
- هیدرولیز شدن رنگ در محلول.
- واکنش ناقص بین رنگ و الیاف.
- شکست پیوندهای رنگ و الیاف در مرحله تثبیت.
4. نکات فنی و کاربردی
- برای پارچه‌های پنبه‌ای از ماشین‌های ژیگر و جت استفاده می‌شود.
- در بافت‌های متراکم یا نخ‌های با تاب بالا، روش رمق‌کشی در دمای بالا ترجیح داده می‌شود.
- انتخاب دما و روش مناسب برای هر نوع رنگ و الیاف ضروری است.
این روش‌ها به شما کمک می‌کند تا در فرایند رنگرزی بهترین نتیجه ممکن را با استفاده از رنگ‌های راکتیو به دست آورید.
